Zo bescherm je jezelf tegen telefoonscams

Het kan iedereen overkomen: slachtoffer worden van online criminaliteit. Hoewel je misschien denkt dat jou dit niet kan overkomen zeggen de cijfers toch iets anders. In 2024 werden zo’n 2,4 miljoen Nederlanders slachtoffer, een toename ten opzichte van 2022. Dat blijkt uit het onderzoek Online Veiligheid en Criminaliteit 2024 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het is dus belangrijk om de signalen te kunnen herkennen en je hiertegen te kunnen beschermen.

Wat zijn veelvoorkomende oplichtingstechnieken?

Een van de bekendste vormen van online oplichterij is de zogeheten spoofing, waarbij de oplichters zich voordoen als een betrouwbare persoon of instantie. Dit kan bijvoorbeeld om een bank, een webwinkel, een helpdesk of een overheidsinstantie gaan. Hierbij kunnen bepaalde kenmerken, zoals een telefoonnummer, vervalst worden, om een identiteit aan te nemen en op die manier jouw vertrouwen te winnen.

De oplichter zal bijvoorbeeld zeggen dat hij of zij bij jouw bank werkt en dat je, om je geld veilig te stellen, snel alles over moet maken of je inloggegevens moet overhandigen. Ook kunnen spoofing-berichten gaan over je BSN-nummer, betrokkenheid bij witwaspraktijken of een arrestatiebevel. Ook het bekende appje van een zogenaamd familielid, dat ineens een ander nummer heeft en dringend geld nodig heeft, is nog altijd een populaire methode.

Het is belangrijk om te onthouden dat instanties zo niet te werk gaan. Als je bijvoorbeeld geld overmaakt naar een iDEAL casino zul je altijd doorgestuurd worden naar jouw vertrouwde bankomgeving, waar je moet inloggen en de transactie moet controleren. Zoiets zal nooit via e-mail of telefoon worden afgehandeld.

Wat zijn de gevolgen?

Hoewel dit logisch klinkt, komt online criminaliteit toch erg vaak voor. Ruim 9% van de 15-plussers heeft ermee te maken gehad, en het gaat hierbij opvallend genoeg niet alleen om ouderen. 20% van de jongvolwassenen zegt dit te hebben meegemaakt, tegenover slechts 10% van de 65-plussers. Bij jongeren ging het vaker om online pesten en shamesexting. Over alle leeftijdscategorieën was aankoopfraude dan weer een veelvoorkomend probleem.

Het slachtoffer worden van online fraude betekent niet alleen dat je potentieel veel geld verliest. Dat meer mensen slachtoffer van online criminaliteit worden heeft ook psychische gevolgen. Zo zegt 37% van de slachtoffers sinds het incident minder vertrouwen in andere mensen te hebben, en 30% geeft aan zich minder veilig te voelen. Ook slaapproblemen, depressieve klachten en angstklachten werden genoemd.

Het is ook opvallend dat slechts 48% melding heeft gemaakt van het voorval. 18% deed dit bij de politie, en daarnaast deed 16% ook aangifte. Daarnaast deed 45% een melding bij instanties als meld- of adviespunten voor online criminaliteit. Ook professionele hulpverleners zoals huisartsen, psychologen of maatschappelijk werkers werden genoemd, evenals leerkrachten, leidinggevenden en vrienden en familie.

Dat de meerderheid van de slachtoffers geen melding doet, heeft meestal te maken met schaamte. In dergelijke oplichterij trappen wordt vaak als dom of naïef gezien. En dat is natuurlijk jammer, want zo krijgen oplichters vrij spel.

Hoe kan ik mezelf beschermen?

De gevolgen van online fraude zijn dus vaak groot, en niet alleen op financieel gebied. Het is dus belangrijk om jezelf hiertegen te kunnen beschermen. Dat betekent in de eerste plaats natuurlijk dat je oplichterij kunt herkennen.

Telefonische oplichting en spoofing is eenvoudiger dan je denkt en een telefoonnummer is makkelijk door criminelen te imiteren. Dat het nummer echt van een bepaald bedrijf lijkt te zijn zegt dus in principe niet zo heel veel. Het is dus altijd verstandig meteen op te hangen en het bedrijf of de instantie zelf via het officiële telefoonnummer terug te bellen om opheldering te vragen. Je krijgt dan wel een echte medewerker aan de lijn. Criminelen kunnen een nummer spoofen als ze zelf bellen, maar kunnen niet gebeld worden.

Daarnaast is het belangrijk om te weten dat sommige bedrijven, zoals Google of Microsoft, überhaupt geen telefonische klantenservice hebben. Als je online op zoek gaat naar telefoonnummers kom je dus makkelijk terecht bij nepnummers. Microsoft belt je dus ook niet als je computer een probleem heeft. Overkomt je dit wel, dan heb je vrijwel zeker met een oplichter te maken.

Als de beller je computer over wil nemen via software als AnyDesk of Teamviewer, weiger dit dan altijd. Alleen wanneer je gespecialiseerde en vertrouwde hulp hebt ingeschakeld voor bijvoorbeeld een computerreparatie kun je dit toestaan.

Ga nooit in op verzoeken om telefonisch of via een onofficiële website geld over te maken. Criminelen gebruiken vaak websites die erg lijken op de officiële website, met bijvoorbeeld dezelfde naam, maar een andere extensie. Controleer dus altijd goed of je echt op een officiële website zit.

Wees ook extra alert als de beller alleen maar Engels spreekt. De meeste bedrijven zorgen ervoor dat ze, wanneer ze in Nederland actief zijn, Nederlandse medewerkers hebben.

Tot slot: vertrouw je gevoel. Als er iets niet pluis lijkt, dan kan dit wel eens kloppen. Ook als het gaat om kleine bedragen of wanneer het niet om een welbekende truc gaat geldt: bij twijfel niet doen.

En word je onverhoopt toch slachtoffer van online fraude, meldt het dan vooral wél bij de politie. Verander onmiddellijk je wachtwoorden en neem contact op met je bank, zodat je bankrekening geblokkeerd kan worden. Door het niet te melden help je oplichters namelijk juist.